व्यसन शब्द उच्चरला कि आपल्या डोळ्यासमोर कुठलातरी अमली पदार्ध सेवन करणे हेच येते. पण खरंच फक्त एखादी झिंग अण्णांरी गोष्ट घेणे म्हणजेच व्यसन का ?
पिढी दार पिढी आपली व्यसने बदलत असतात. आपल्या आधीच्या पिढीला दारू, पान , तंबाखू अशी व्यसन होती. आपल्या ९०च्या दशकातल्या मुलांना होते ते टीव्ही चे व्यसन. नवीनच आलेल्या ह्या इडियट बॉक्स ने सगळ्यांचं वेड लावले होते. त्यावर येणाऱ्या अड्वर्टाइस मुले नको नको त्या गोष्टी हि मुलांपर्यंत पोचायला लागल्या. पानपराग , गुटखा अश्या गोष्टींची भर पडत गेली. पण त्यावेळी रिमोट प्रकार नसल्यामुळे थोडेसे बंधन होते त्यावर. पण आता ह्या इडियट बॉक्स पेक्षा एक भयंकर व्यसन लागलेय सगळ्यांना. अगदी लहान मुलांपासून अगदी म्हाताऱ्या माणसांपर्यंत सगळ्यांनाच ते म्हणजे " मोबाइल". या विषयावरून सगळ्याच घरात थोड्या फार प्रमाणात सारखेच वातावरण असते. सतत वाद होतच असतात. " काय हि आज कालची मुले सतत त्या मोबाईल मध्ये डोकं खुपसून असतात " असे संवाद जिथे तिथे ऐकायला येतात. दिवस असतो रात्र असो सतत सगळे मोबाइलवर. या मोबाइल मुले आपली मुले अजून कशाकशाच्या आहारी जातील हे सांगणे कठीणच. हल्ली ब्लू व्हेल सारख्या गेम चे हि व्यसन लागू शकते मुलांना. कुणी आले गेले संभाषण नाही, कुठल्या समारंभात गेले तिथे हि नुसते सगळे " सेल्फी" काढण्यात व्यस्त असतात. मोबाइल मुले एकमेकांशी प्रत्यक्ष संवाद कमी झालेत आणि नुसते व्हर्च्युअल अटॅचमेंट वाढल्यात.
आत्ताच्या परिस्थितीत लोकांना अजून एक गंभीर व्यसन लागले आहे ते म्हणजे " काम " करण्याचे. हल्ली कुणालाही विचार " काय आहेत कुठे ?" " नाही यार !! खूप काम आहे रे ऑफिस मध्ये " . जो तो कामात बुडालेला . वेळ, काळ, घरदार सगळे सोडून फक्त काम आणि काम. हे हे एक व्यसनच ना? अशी माणसंही जर एखाद दिवस ह्यांना चुकून आराम मिळाला ना तर कासावीस होतात.
पिढी दार पिढी आपली व्यसने बदलत असतात. आपल्या आधीच्या पिढीला दारू, पान , तंबाखू अशी व्यसन होती. आपल्या ९०च्या दशकातल्या मुलांना होते ते टीव्ही चे व्यसन. नवीनच आलेल्या ह्या इडियट बॉक्स ने सगळ्यांचं वेड लावले होते. त्यावर येणाऱ्या अड्वर्टाइस मुले नको नको त्या गोष्टी हि मुलांपर्यंत पोचायला लागल्या. पानपराग , गुटखा अश्या गोष्टींची भर पडत गेली. पण त्यावेळी रिमोट प्रकार नसल्यामुळे थोडेसे बंधन होते त्यावर. पण आता ह्या इडियट बॉक्स पेक्षा एक भयंकर व्यसन लागलेय सगळ्यांना. अगदी लहान मुलांपासून अगदी म्हाताऱ्या माणसांपर्यंत सगळ्यांनाच ते म्हणजे " मोबाइल". या विषयावरून सगळ्याच घरात थोड्या फार प्रमाणात सारखेच वातावरण असते. सतत वाद होतच असतात. " काय हि आज कालची मुले सतत त्या मोबाईल मध्ये डोकं खुपसून असतात " असे संवाद जिथे तिथे ऐकायला येतात. दिवस असतो रात्र असो सतत सगळे मोबाइलवर. या मोबाइल मुले आपली मुले अजून कशाकशाच्या आहारी जातील हे सांगणे कठीणच. हल्ली ब्लू व्हेल सारख्या गेम चे हि व्यसन लागू शकते मुलांना. कुणी आले गेले संभाषण नाही, कुठल्या समारंभात गेले तिथे हि नुसते सगळे " सेल्फी" काढण्यात व्यस्त असतात. मोबाइल मुले एकमेकांशी प्रत्यक्ष संवाद कमी झालेत आणि नुसते व्हर्च्युअल अटॅचमेंट वाढल्यात.
आत्ताच्या परिस्थितीत लोकांना अजून एक गंभीर व्यसन लागले आहे ते म्हणजे " काम " करण्याचे. हल्ली कुणालाही विचार " काय आहेत कुठे ?" " नाही यार !! खूप काम आहे रे ऑफिस मध्ये " . जो तो कामात बुडालेला . वेळ, काळ, घरदार सगळे सोडून फक्त काम आणि काम. हे हे एक व्यसनच ना? अशी माणसंही जर एखाद दिवस ह्यांना चुकून आराम मिळाला ना तर कासावीस होतात.
माझ्या एका मित्राने मला म्हटले कि "अगं !!! किती बोलतेस जरा कमी बोल मी" त्याला उद्धटपणे उत्तर दिले "तू किती पितोस जरा कमी पी" तर तो हसून म्हणाला कि " मी कमीच पितो" मग मी हि म्हटले कि जसे तुला वाटते ना तसे मला हि वाटते कि मी कमीच बोलते. हि खरेच विचार करण्यासारखी गोष्ट आहे. कुठलीही गोष्ट जास्त प्रमाणात करणे हे एक व्यसनच ना.कुठलीही गोष्ट अति प्रमाणात करणे हे एक व्यसनच ना.
काही जणांना सट्टा , जुगार व्यसन असते. त्याचा आहारी ते इतके जातात कि त्यात सगळेच गमवून बसतात आणि मग त्या टेन्शन ला विसरायला अजून कसलेतरी व्यसन मागे लावून घेतात.
कितीतरी वेळा या व्यसनांमुळे संसार तुटले जातात. घरातल्या वादांमुळे मुलांच्या शिक्षणावर परिणाम होतो. घरादाराची राखरांगोळी होते. आणि मग शेवटी डोक्याला हात लावून बसण्याशिवाय पर्याय नसतो.
पण खरंच व्यसन करणे इतकं गरजेचं असते?. जी काही टेन्शन असतात ती जातात का व्यसने करून? अशा वेळी देवानंद चे गाणे आठवते मैं जिंदगी का साथ निभाता चला गया .... हर फिक्र को धुवे मे उडाता चला गया
मला हेच कळत नाही का लोकांना आपल्या माणसांपेक्षा ही व्यसने जवळची वाटतात. ह्यात पराभव नक्की कुणाचा त्या व्यसनी माणसाच्या इच्छाशक्तीचा की त्याच्या जवळच्या माणसांचा जी त्या व्यक्तीला समजून घ्यायला कमी पडली. की विजय त्या सगळ्या निरुपयोगी वस्तूंचा जी माणसांपेक्षा वरचढ ठरली.
का बरे लोकांना ही व्यसने जवळची वाटतात. जगात एकही माणूस नाही की ज्याला टेन्शन नाही म्हणून प्रत्येक जण व्यसनी होते का?? जसे विचार करून आपली दुःख कमी होत नाहीत तशी या निरुपयोगी वस्तूंच्या सेवनानेही नाही होत. जसे आपण म्हणतो की येणाऱ्या अडचणीना सामोरे जायचे टेन्शन घ्यायचे नाही तसेच व्यसन ही करायचे नाही.
कुठल्याही व्यसनाचे आपल्या शरीरावर वाईट परिणामाच होतात. कुठलातरी असाध्य आजार होण्याची शक्यता ही असतेच. पण आपण हे जर कुणाला समजवायला गेलो तर म्हणणार की निर्व्यसनी व्यक्तींना ही होतात की असे आजार. खरे आहे पण तरीही ज्या गोष्टींचे दुष्परिणाम माहीत आहेत त्या सवयी लावूनच का घ्या?
प्रत्येक व्यसनी माणसाकडे लोकांचा दृष्टिकोन वेगळाच असतो. ते कितीही नीट वागले तरी त्यांच्यावर पटकन विश्वास ठेवणे कठीणच.
पण
एख्याद्या माणसाला एखादे व्यसन आहे म्हणून आपण त्याला पूर्णपणे वाईट नाही
ठरवू शकत. कदाचित ती व्यक्ती आपल्या बाकीच्या जबाबदाऱ्या अगदी नेटाने पार
पडत असेल. पण कितीही चांगली व्यक्ती असली तरी बोलताना माणसे आधी त्याचे दुर्गुणच आठवतात.
तेव्हा तुम्हाला सगळ्यांना कळकळीची विनंती आहे शक्य होईल तितके व्यसनांपासून दूर राहा. जगा आणि जगू द्या. सिगारेटच्या धुरात किंवा दारूच्या ग्लासात आपली दुःख लपवण्यासपेक्षा ती आपल्या माणसासोबत राहून विसरायचा प्रयत्न करा.
असाही नवीन वर्षाचा काही ना काही संकल्प आज सगळेच करणार जमले तर हा संकल्प करा जमले तर एक तरी व्यसन सोडू.
असाही नवीन वर्षाचा काही ना काही संकल्प आज सगळेच करणार जमले तर हा संकल्प करा जमले तर एक तरी व्यसन सोडू.
नूतन वर्षाभिनंदन