एक अविस्मरणीय भेट विस्मरणात गेलेली

 

खरेतर तसे आमच्याकडे तशी नाटक पाहायची  जास्त आवड नव्हती. आणि चेंबूर ला सहकार थिएटर अगदी जवळ असल्यामुळे तिथे सिनेमा पाहायला जाणे अगदीच सोयीचे पडायचे. काही मोजकी नाटके सोडली तर बाकीचा उल्लेखही घरात होत नसे. 

मी माझ्या अंकुश चौधरी च्या ब्लॉग मध्ये लिहिले आहे कि मी पाहिलेले पहिले नाटक " ऑल द बेस्ट ". हा ते अगदी नाट्यगृहात जाऊन पाहिलेले  ते  पहिले नाटक. त्याकाळी सोशल मीडिया चा इतका सुळसुळाट नव्हता , त्यामुळे कलाकारांना असे सहज भेटणे वगैरे शक्य नव्हते. आणि त्यावेळी ते इतके लक्षात हि यायचे नाही. 

 पण ते नाटक पाहायला गेलो होतो तेव्हा बाहेर एक व्यक्ती लिंबू रंगाचा टी शर्ट आणि जीन्सची पॅन्ट घालून अगदी बाजूला उभी होती. ती व्यक्ती मला बरीच ओळखीची वाटत होती पण कुठे पहिले आहे ते आठवत नव्हते. पण नाटक पाहताना जेव्हा श्रेयनामावली वाचली गेली त्यात ते नाव आल्यावर लक्षात आले ती व्यक्ती होती " महेश मांजरेकर". 

त्यादिवशी यूट्यूब वर एक नाटक बघताना मला आठवले कि मी पहिले पाहिलेले नाटक हे वेगळेच आहे. आणि तो प्रसंग आठवला आणि असे झाले कि मी कशी काय विसरू शकले इतका अविस्मरणीय    क्षण .आम्ही तेव्हा नुकतेच विरार ला राहायला आलो होतो. सगळेच नवीन होते. आई कधीतरी विक्रोळीला मोठ्या मावशीकडे जात असे. त्यावेळी ती तिथून आली होती. मोठ्या मावशीची मैत्रीण साधना ऑंटी त्यावेळी नाटकातून कामे करत असे. आई विक्रोळीला असताना साधना ऑंटी तिला भेटली होती, त्यावेळी ती करत असलेल्या नाटकाचा प्रयोग विरार ला कुठल्यातरी गावात होणार होता म्हणून तिने आईला त्याचे आमंत्रण दिले. 

प्रयोग होता रात्रीचा त्यात गावात विरार हुन लांब, त्यामुळे आधी जाऊया कि नको इथून सुरवात होती. मग एकदाचे जायचे ठरले. विरार हुन एस टी ने गेलो मग पुढे बरेच चालत त्या गावात पोहोचलो. तेव्हा  स्पेशल रिक्षा चे पीक आले नव्हते आणि थोड्या प्रमाणात होते ते खिशाला परवडणारे नव्हते. 

तिथे गेल्यावर आम्ही आधी साधना ऑंटी ला भेटलो , तिने सांगितले कितीही उशीर झाला तरी नाटक पूर्ण बघून जा. आणि संपल्यावर या भेटायला सांगा कसे वाटले नाटक आणि बाकीच्या कलाकारांशी भेट होईल. आम्ही ते नाटक पूर्ण पहिले. अर्थातच नुसते तिने सांगितले म्हणून नाही तर ते नाटक अर्धवट सोडून जाण्यासारखे अजिबातच नव्हते. कधी नाटक संपले कळलेच नाही. 

नाटक संपल्यावर आम्ही ऑंटीने सांगितल्याप्रमाणे तिला भेटायला गेलो. ते कुणाचे तरी घर होते. आपले आटपून बाकीचे कलाकारही तिथे चहापानासाठी बसले होते. त्या घरातली काही मंडळी, गावातली काही मान्यवर आणि आम्ही आई, मी आणि माझी दोन भावंडे असे तिथे होतो. साधना ऑंटी ने आमची जुजबी ओळख करून दिली. ऑंटीला सांगितले खूप छान आहे नाटक. त्या आजोबांना आणि काकांना नमस्कार केला. आणि तिथून निघालो. ते आजोबा खूप छान दिसत होते.प्रसंग इथेच संपला . 

 

पण खरी मेख तर पुढे आहे. तुम्हाला प्रश्न पडला असेल त्यात काय साधा तर प्रसंग आहे. हो प्रसंग अगदीच साधा आहे पण ते नाटक हि साधे नव्हते आणि ते काका आणि आजोबा हि.  ते नाटक होते "नटसम्राट" आणि ज्या काकांना मी नमस्कार केला ते होते "शरद पोंक्षे" आणि ज्या खूप छान आजोबांना मी नमस्कार केला ते आजोबा होते दस्तुरखुद्द "श्री. प्रभाकर पणशीकर". 

आज हा प्रसंग लिहिताना आपसुखच डोळ्यात आनंदाश्रू तरळले. 

चित्रे काका आणि जो अंकल (काही आठवणी चेंबूरच्या)

रूम नंबर. ९९७ , बिल्डींग नो.२८, श्री गुरुदत्त को ऑप हौ सो , टिळकनगर, चेंबूर हा पत्ता अजून जसाच्या तास पाठ आहे, आता तिथे राहत नसलेल्या प्रत्येकाला पाठ असेल. आमचं बालपण जिथे गेले ती वास्तू. खूप आठवणी आहेत त्या बिल्डींगच्या. आमची बिल्डिंग नंबर २८ म्हणजे ३६ बिऱ्हाडांचे एक छोटे कुटुंब.

त्यातल्याच काही लोकांशी निगडित आठवणी मी एक एक करून उलगडणार आहे. 

आज भेटूया त्यातल्या दोन व्यक्तींना ज्या मला नेहमीच आदरस्थानी राहिल्या. एक थोड्या धाकामुळे तर दुसरी व्यक्ती त्यांच्या प्रेमळ स्वभावामुळे. खरे तर दोघांमध्ये तसे साम्य काहीच नाही. हा एकच साम्य दोघे ही बाहेर उभे राहून सिगारेट ओढत. 

त्यातली पहिली व्यक्ती म्हणजे मधुसूदन चित्रे उर्फ चित्रे काका उर्फ आमचे दादा आणि दुसरे जोसेफ डिसिल्वा म्हणजे आमचे जो अंकल.

आधी आपण चित्रे काकांविषयी बोलू. अतिशय शांत (म्हणजे मला तसेच आठवतात). अगदी गोरेपान, उंच आणि दिसायला छान. त्यांना पाहिले की  बऱ्याचवेळा हिंदी सिनेमातल्या खलनायक ( ते त्याच्या अगदी उलट होते ) साकारणाऱ्या अजित यांची आठवण यायची . पांढरा शुभ्र लेंगा आणि बनियन असे घरात आणि बाहेर जाताना लाईट रंगाचे शर्ट असा त्यांचा पेहेराव असे. दादा म्हणजे कमी बोलणारे तरी दिलखुलास व्यक्तिमत्व. मला पुसटसे आठवतेय ते कधीतरी आम्हाला नकला ही करून दाखवायचे. एकावेळी तीन चेंडू हातात घेऊन ते उडवून पकडायचा जो खेळ असतो तो हि प्रत्यक्षात  दादांकडून पाहायला मिळाला होता.

बरेच वर्षे दादा आमच्या बिल्डिंग नं २८ चे सेक्रेटरी होते. मीटिंग च्या वेळीच काय ते मी दादांना रागावलेले पाहिले असेल ते ही तेवढ्याच वेळा पुरता. इतर वेळी कधी दादांना रागावलेले मी कधी पाहिलेले मला तरी आठवत नाही.  आणि त्यांच्या मुलींतर इतक्या गुणी की त्यांना रागावायचा प्रश्नच नाही😁. 

चित्रे काका स्वभावाने खूप प्रेमळ. मला आठवतंय त्यांच्या मेहुण्याचा मुलगा म्हणजे डोंबिवली च्या मामांचा मुलगा अजय (अजू) आणि माझा भाऊ अमोल या दोघांना नेहमी ती पिच्चर ला जायला पैसे द्यायचे. सोसायटीच्या प्रत्येक मीटिंग नंतर मिनिट्स लिहायला लागतात. चित्रे काका ते मिनिट्स माझ्याकडून किंवा कधीतरी उमा कडून लिहून घेत, ते मिनिट्स लिहायला पण छान वाटायचे, कारण दादा कधी सांगायला घाई घाई करत नसत, अगदी सावकाशपणे ते सांगत पुन्हा पुन्हा वाचून घेत. शक्यतों एकही चूक होत नसे त्यांच्या सांगण्यात त्यामुळे माझ्या लिहिण्यात. आणि मला प्रत्येक पानामागे काही पैसे देत . ते पैसे कमवून (आमची पाहिली कमाई) माझी सुट्टीतल्या वडापाव ची सोय व्हायची. आणि हे पैसे चित्रे काका नेहमी त्यांच्या खिशातून देत. तास दीड तासाचा हा कार्यक्रम चाले पण एरवी एका जागी बसायला कंटाळणारे आम्ही अगदी एकाग्रतेने हे काम करतं असू. दादांनी बोलावले म्हटले की मला तर फार आनंद होत असे कारण त्यांनी बोलावले म्हणजे काहीतरी मिळणारच याची शाश्वती असे, त्यामुळे ज्या कुणाला ते आवाज देत ते पटकन जात असत. 

चित्रे काका पनामा सिगारेट ओढायचे. कधीतरी आम्हाला ते आणायला पाठवायचे (तेव्हा आपले परके नव्हते) तेव्हा ही ५-१०पैसे आमची बक्षिसी असायची. दादांची एक लाकडी आराम खुर्ची होती. हो दादांचीच कारण त्यांच्याशिवाय कुणीच त्या खुर्चीवर बसायचे नाही. मला त्या खुर्चीवर बसायला खूप आवडायचे. त्या खुर्चीवर बसले की मस्त आराम वाटायचा एकदम झोप यायला लागायची. पण काकींच्या धाकामुळे फार कमी वेळा बसायचे. चित्रे काकींच्या घरात एक खायच्या सुपारीचा (मुखवासचा)एक डब्बा होता. ती सुपारीही मला खूप आवडायची. ती जास्त खायची नसते तरी ती थोडी थोडी करून गुपचूप खायचो. दादा काकी आत असल्या की सांगायचे खा म्हणून ....एक दोनदा काकीनी आमची ही चोरी पकडली होती. आणि माझ्या सोबत दादांना पण रागावल्या होत्या. पण तेव्हढ्यापुरता परत थोड्या दिवसांनी तेच पुन्हा.

दादांनी त्यांच्या दोन मुलींसारखे माझे ही लाड केले. ताईच्या लग्नानंतर तिच्या सासरी मुलुंडला कधी ही जायचे असले की ते मला घेऊन जायचे. काका काकी आणि मी आम्ही टॅक्सीतून जायचो. दादांकडे खायची ही मौज असायची. चित्रे काकींच्या भावाची दोन्ही मुले संजय आणि अजय म्हणजे संजू अजू सुट्टीत राहायला येत. त्यावेळी त्यांच्यासोबत आम्हालाही वडापाव ची पार्टी मिळायची.

दादांचा स्वभाव त्यांच्या दोन्ही मुलींमध्ये पुरेपूर उतरला आहे.
दुर्दैवाने दादांच्या अंत्यदर्शनासाठी नाही जाता आले. पण त्यांच्या आठवणी मात्र नेहमी आमच्या सोबत राहतील.

दुसरे आमचे जो अंकल. जो अंकल दिसायला एकदम कडक. त्यांच्या मिशा बघूनच भिती वाटायची. त्यांना पाहून ते सेनेत आहेत असेच वाटायचे. तसे ते शिस्तीचे कडकच होते. जो अंकल सोबतच्या तशा आठवणी फार नाहीत कारण एक तर ते नोकरी करायचे त्यामुळे फक्त रविवारी घरी, किंवा सणासुदीला आणि मुख्य कारण त्यांच्या बद्दलची आदरयुक्त भीती ज्याने त्यांच्याशी बोलायला जाणे कमीच व्हायचे.

जो अंकल बारीक, उंच आणि सावळे. घरात असताना ते नेहमी हाफ पॅन्ट मध्ये असत. बाहेर सिगारेट ओढत असताना त्यांची ती टिपिकल पॅन्ट आणि वर उघडे असे ते त्या कट्ट्याला रेलून उभे राहत. त्यांची उभे राहण्याची हि एक वेगळी स्टाईल होती. एक हात दुमडून कट्ट्यावर ठेवत ( आता सारखे कुणी आले म्हणून पुरुषाने पटकन शर्ट चढवावे , असा अलिखित रिवाज तेव्हा नव्हता). जो अंकल फोर स्केअर सिगारेट ओढत असत. 

जो अंकलच्या आवाजात ही एक वेगळी जरब होती. आम्ही जेव्हा संध्याकाळी मैदानात खेळत असायचो, बरोबर ७ वाजता जो अंकल आवाज द्यायचे ब्रायना की आहे तो खेळ तिथेच टाकून ब्रायन , बॉंनी काय तर आम्ही सगळेच घरी धूम ठोकायचो. अंकलला येताना पाहिले की आधीच बोंबाबोंब व्हायची कारण बॉंनी शांत होता पण ब्रायन आमचा खूप मस्तीखोर. कधी मारामारी, आरडाओरडा सुरू असायचा. मग डॅड आले ही धोक्याची सूचना द्यायचो. जेणेकरून सगळे शांत व्हायचे. बिलिंडा, बॉनी आणि ब्रायन तिघांनीही अंकलच्या हाताचा मार खाल्ला आहे. पण बिलिंडा ने जरा कमी. आणि ब्रायन ने जरा जास्त. बॉनी गुणी मुलगा होता. पण  परीक्षेच्या निकालाच्या दिवशी मात्र तिघांचीही घाबरगुंडी उडालेली असे. त्यादिवशी त्यांच्या घरून मारल्याचा आणि रडल्याचा दोन्ही आवाज येत. (अर्थात सगळ्यांच्या घरी सारखीच स्थिती).

 रविवारी चर्च  जाताना जो अंकल अगदी सुटाबुटात असायचे. तेव्हा ते अगदी वेगळे दिसायचे. त्यात त्यांचा रुबाब काही निराळाच असायचा. जो अंकलमुळे एक चांगली सवय लागली आहे. सकाळी गुडमॉर्निंग करयाची. सकाळी कधी दुकानात जाताना ते बाहेर असले आणि आपण असेच पुढे गेलो कि ते स्वतःहून गुडमॉर्निंग असे म्हणायचे, मग हळू हळू सवय झाली ते दिसले कि आपसूखच गुडमॉर्निंग अंकल असे निघून जायचे.

जो अंकलपेक्षा लीना ऑंटी जास्त कडक स्वभावाची होती. पण अंकल ची भीती जास्त वाटायची. एक गोष्ट मात्र खरी कि जो अंकल ला उगाच रागवताना मी कधीच पहिले नाही. जो अंकलची एक गोष्ट खूप चांगली होती ते सगळ्यांवर सारखेच प्रेम करत. मग ती त्यांची बहीण मेरी ऑंटी असो किंवा त्यांची मेहुणी बेटू ऑंटी असो. त्यांनी आपल्या तिन्ही मुलांसारखं अजून एका मुलीवर आपल्या मुलांसारखे प्रेम केले ती म्हणजे रचना ची बहीण चिंकूली. जो अंकल तिच्यासोबत एखाद्या लहानमुलांसारखे रमून जायचे. जो अंकलचे एक वेगळे रूप त्या निमित्ताने आम्हाला बघायला मिळाले होते. 

अंकल जितके कडक दिसत तितके ते प्रेमळही होते. याचा प्रत्यय दिवाळीच्या वेळी येत असे. आम्ही जेव्हा फटाके फोडायला खाली येत असू. प्रत्येकाची एक पिशवी असे ज्यात आपापल्या वाटणीचे फटाके असत. कधी कधी आमचे फटाके लवकर संपत . ते नेहमी बाहेरच असत मग ते ब्रायन ला त्याच्या वाटणीचे फटाके आम्हाला द्यायला सांगत असत. त्यांच्या धाकामुळे नाही पण ब्रायन नेहमीच त्याचे फटाके आम्हाला देत असे.

 
माझी आजी १९९४ ला गेली. आजी पहाटेच गेली , आमच्या शेजारी विरार ला एकमेव फोन होता तो ही त्यादिवशी लागला नाही. म्हणून जो अंकल चेंबूरहुन विरार ला आले आजी गेल्याचा निरोप द्यायला. त्यावर्षी आजी गेली म्हणून ख्रिसमसच्या दिवशी त्यांनी फटाकेही फोडले नव्हते. कारण तेव्हा आजीला जाऊन फक्त १० दिवसच झाले होते. तेव्हापासून  जो अंकल बद्दलची आदरयुक्त भीती जाऊन फक्त आदर राहिला.

जो अंकल खूप लवकर आणि अचानक गेले त्यांच्या ही दर्शनाला जाता नाही आले हे दुर्दैव. अर्थात त्यांच्या ही आठवणी सोबत आहेतच आणि आमचा बॉनी आता बराचसा जो अंकल सारखा दिसतो. त्यामुळे त्याला पहिले कि सतत त्यांची आठवण येते.

संवाद मेकअप बॉक्स मधला

लॉकडाऊनच्या काळात सगळेच घरात बसून कंटाळलेत. अगदी लहान मुलांपासून आजी आजोबांपर्यंत सगळे काळात सगळेच घरात बसून कंटाळलेत. अगदी लहान मुलांपासून आजी आजोबांपर्यंत सगळे. ज्यांना वर्क फ्रॉम होम आहे ते ही सुरवातीला जरा बरे वाटत होते पण आता ते ही नकोस झालेय. 

तसेच आपल्या वस्तू ही कंटाळल्या असतील ना. म्हणजे एखाद्या  स्त्रीच्या कपाटातील कपडे, तिची सौंदर्य प्रसाधने ते ही कंटाळले असतील ना साधारण काय संवाद असेल बरे त्यांचा....चला जरा गंमत करूया....


लिपस्टिक: किती दिवस झाले, साधे झाकण ही उघडले नाही. गुदमरायला झाले...तरी ह्या गुलाबीचे बरे...रंग फिका म्हणून निदान जरा तरी बाहेर काढली जाते. आम्ही मेले डार्क म्हणून ...आतच


पावडर: हो ना....कधीतरी काढते बाई मला बाहेर ...इतके हायसे वाटते, मोकळ्या हवेत.


काजळ: हं....हल्ली संगणकावर काम करते म्हणून मला मात्र जास्त भाव मिळायला लागला आहे. डोळ्यांना गारवा मिळावा म्हणून सारखी बाहेर काढते आणि तशीच बाहेर ठेवते. किती धूळ ती....मला त्रास होतो.


तेल: हो...ना तुझी जी गत तीच माझी, आधी आठवड्यातून एकदाच माझी आठवण व्हायची, आता मात्र वरचेवर येते हो...


मस्कारा, ब्लश, आईशाडो: (एकसुरात)... आम्हाला तर पूर्णच विसरून गेली आहे...


नवीन कपडे: आमची ही काही वेगळी व्यथा नाही. (पायजमा मध्येच) अरे!! निदान शर्ट, टॉप यांना त्या ऑनलाईन मीटिंगच्या निमित्ताने घातले जाते. आम्ही ...तर कधीतरीच...ह्या शॉर्टस चे बरे त्यांनाही वाव आहे. ( मध्येच साडी) हो की नाही. मलाही फक्त काही व्हिडिओ कॉल च्या वेळी काढलं तर काढलं नाहीतर हा पंजाबी ड्रेस आहेच माझी जागा घ्यायला. बघू आता सणांच्या निमित्ताने तरी बाहेर येतोय का?


नेलपेंट: अरे....ह्या कोरोना मुळे नखं वाढवायला भीती, आणि सारखे हाथ धुवायचे मग मी तर दूरच. किती सुकलोय मी...आता थोडया दिवसाने केराच्या टोपलीत जागा( मोठ्याने रडायला लागते)


आयलाईनर: अरे रडू नको. माझे ही तसेच आहे ना मला ही भीती वाटते कधी बाहेरचा रस्ता कधी दाखवेल सांगू शकत नाही.


बांगड्या, गळ्यातल्या माळा: तुमची तर आठवण तरी आहे ....आम्ही तर बॉक्स मधेच. आठवण पण नाही होत आमची. साडी आपण सम दुःखी आहोत.


टिकली: हो ना...ह्या लॉक डाऊन मुळे सगळे  घरी ....जास्त वेळ स्वयंपाकघरात ...सणवार ही घरात...त्यामुळे मला ही विसरत चालली ही.


कानातले झुमके: आधी माझ्याशिवाय पण हलायचे नाही बाईचे. मी जिथं दिसेन तिथून उचलून आणायची. फक्त कानातले घालायचे बाकी काही ओरनामेण्ट नको असा ट्रेंड आहे म्हणे.. किती भाव वधारला होता माझा . पण आता (रडत) गेले ते दिन गेले.  आता नुसती लंकेची पार्वती बनून राहते.

पर्स: एरवी माझ्यावर ओझे असायचे सगळे. आता आल्यावर सगळे सॅनिटाईज करायला नको म्हणून छोटं पाकीट सोबत. खरंतर खूप दिवसांनी हलके हलके वाटतंय पण हा एकटेपणा नको झालाय आता. पाण्याची बाटली, रुमाल, भाजी , तुम्ही सगळं ....खूप मिस करतेय मी. कधी तिच्या हातात मिरवेन असे झालेय.

लिपस्टिक: (वैतागून) ह्या मास्कमुळे आमची किंमत अजून डाऊन.... ह्या मास्क ला जास्त महत्व आले ना आता. 


मास्क: का असे रागावला आहेत सगळे.... मी रक्षणकर्ता आहे सध्या. मला तर वाटते की जितकं लवकर माझे महत्व कमी होईल तेवढे बरे.. मला ही तुम्हा सगळ्यांना आनंदाने हसता खेळताना बघायचे आहे  सगळयांना बाहेर फिरताना बघायचे आहे. मजा  करताना बघायचे आहे. तेव्हा सगळे मिळून देवाची प्रार्थना करू या.



सगळे मिळून: हे देवा, गणपतीबाप्पा तू आता येतो आहेस ना. प्लीज ह्या कोरोनाचा लवकरात लवकर संहार कर. आणि आमचे आयुष्य परत पूर्वीसारखे कर. स्वैर नाही , समाधानी कर...(गणपती बाप्पा मोरया, मंगलमुर्ती मोरया)

टोपण नाव

विषय वाचूनच उत्सुकता वाढली असेल प्रत्येकाची ... कारण हा विषय आपल्या सगळ्यांचा लाडका विषय आहे हो कि नाही ? काही दिवसांपूर्वी एक मालिका बघत असताना त्यात विषय होता " टोपण नाव" ... तो भाग बघता बघता सगळीच टोपण नावे आठवली आणि गम्मत वाटली.

टोपण नाव किंवा लाडाचे नाव ... हि एक सोय असते लांबलचक नाव घेण्यापेक्षा छोटेसे नाव दिले जाते, किंवा घरात लाडाने बोलले जाते. पण हेच नाव कधी कधी त्या व्यक्तीची ओळख बनते. आपल्या प्रत्येकालाच एक टोपणनाव असते. कधी घरच्यांनी दिलेले, तर कधी मित्रमैत्रिणींनी तर कधी कधी आपल्या शिक्षकांनी दिलेले.

अर्थात प्रत्येक जण कुणाला ना कुणाला नावं ठेवतच असतो पण टोपणनाव हि आपण प्रत्येकजण देतोच कुणा ना कुणाला.

खरी गम्मत असते ती कोकणात. इथे कुणाला सरळ नावाने हाक मारलीच जात नाही. अर्थात बरेसचे हे नावाचे अपभ्रंश हि असतात.प्रभाकर चे परब्या , बबन चे बबन्या , सुनील चे सुनग्या . कोकणात तुम्हाला एकही माणूस शोधून सापडणार नाही ज्याला टोपण नाव नाही. एखाद्याचे खरे नाव म्हणजे कागदोपत्री नाव शोधणे हा एक पी एच डी चा विषय होऊ शकतो . 

आता बंटी हे नाव ऐकले कि अगदी दोन अडीच वर्षाच्या मुलापासून अगदी पन्नाशीतला माणूस असे सगळेच आपल्या डोळ्यासमोर उभे राहतात. तसेच गुड्डी नावाचे हि आहे आमच्याकडची एक गुड्डी एका बाळाची आई आहे तर एक लग्नाला आलीय तरी अजून गुड्डीच. पूर्वी बंड्या, बाळा, बाबा,बाबू,  सोनू , गुड्डी,बेबी,  बाय हि नावं अगदी हमखास वापरली जायची. प्रत्येक घरात या नावाची किमान एक तरी व्यक्ती असतेच. बेबी मावशी किंवा बेबी आत्या हि हवीच ... आमच्या घरात हि एक आहेच कि. बंड्या हे नाव तर खूपच वापरले जायचे. पूर्वी चाळीत इतकी कुटुंब असायची त्यात अशा नावांची अगदी रेलचेल असायची. .... आमच्या कडे तीन बाळा मामा आहेत, तर एक बाळा दादा ....मग त्यातही उपभाग आहेत बरे का ...   म्हणजे  पनवेल ला राहतो तो पनवेल चा बाळा मामा, बॉम्बेसेन्ट्रल चा वेगळा आणि गोरेगावचा वेगळा. म्हंजे एकापेक्षा जास्त व्यक्तींची सारखी टोपण नावे असली कि त्या टोपणनावापुढे अजून एक उपनाम लागतेच.

मोठ्या भावाला दादा आणि मोठ्या बहिणीला ताई किंवा आक्का म्हटले जाते... आणि मग आयुष्यभर हीच त्याची ओळख होते. दादा काका किंवा मामा, ताई मावशी, आक्का मावशी  किंवा आत्या. हेच प्रचलित होऊन जाते. आपल्या वडिलांना बाबांऐवजी अण्णा, दादा म्हणतोच पण त्याही पलीकडे जाऊन बाबांच्या अपरोक्ष त्यांना डॉन, किंवा गब्बर म्हणणारी अनेक जण असतात. बघा सगळे कसे  मनातल्या मनात हसले. 

टोपण नावाची गम्मत पण बघा कशी म्हंजे इथे नवरा नवरी बोहल्यावर उभे आहेत आणि कुणीतरी अरे छोटू मान करून बघू नकोस, किंवा गुड्डी  आता नीट संसार करायचा हा...  असे म्हणतात .... त्यावेळी अख्ख्या  मंडपात हशा पिकतो. बऱ्याच वेळा मुलं मोठी झाली कि त्यांना अशा टोपणनावाने हाक मारलेली नाही आवडत . पण घरातल्यानंच काय, तर मित्रमैत्रिणी, शेजारीपाजारी सगळ्यांनाच त्या टोपण नावाची सवय झालेली असते. अगदी रस्त्यात भेटणारी माणसे हि गर्दीत जेव्हा त्या नावाने हाक मारतात तेव्हा कावरेबावरे व्हायला होते. लग्नानंतरहि घरच्या नावाने हाक मारली कि त्या नवरदेवाची बायको समोर अशी अवस्था होते आणि त्यात घरची मंडळी अजूनच चिडवायला मोकळी होतात. 

हे टोपणनाव अगदी कशावरूनही पडू शकते अगदी नावाच्या अपभ्रंशापासून, एखादाच्या सवयीवरून, कुणाच्या आडनावावरून, तर अगदी कुणाच्या वडिलांच्या नावावरूनही. आता आमची एक मैत्रीण आहे तिने नाव आणि बाबांचे नाव यांचे पहिले अक्षर घेऊन आम्ही तिला टोपण नाव दिले " मका" . 

हे टोपण नाव कुणालाही चुकलेले नाहीये अगदी श्रीमंतांपासून गरिबांपर्यंत , तर जन्मलेल्या बाळापासून म्हाताऱ्यांपर्यंत ... कुठल्याही क्षेत्रात असो किंवा कुठल्याही पदावर असो ... प्रत्येकाला काही ना काही टोपण नाव हे असतेच.  आपल्या बॉलीवूड मध्ये तर टोपण नाव अगदी खास आहे. म्हणजे करिष्मा  कपूर लो लो , गोविंदा ची ची, करीना कपूर बेबो.  अशी काही खास नावे आपल्या सगळ्यांनाच माहित आहे. सिनेमातूनच आलेली खलनायकाची नावे आपण एखाद्याला टोपण नाव म्हणून वापरतो उदा. शाकाल, मोगॅम्बो, गब्बर. सिनेमातली टोपण नावे म्हटली कि मला तेजाब मधला एक संवाद नक्की आठवतो " ये महेश से मुन्ना कैसे बन गया ?" 

खरे तर टोपण नावाची गम्मतच वेगळी आहे. या नावांमुळे समोरचा माणूस आपल्याला जवळचा वाटतो ( चिडवायला वापरतात ती गोष्ट वेगळी ) .  आता साधं उदाहरण द्यायचे म्हटलं तर आपले क्रिकेटर घ्या महेंद्रसिंग धोनी पेक्षा माही जास्त जवळचा वाटतो, युवराज पेक्षा युवी, आणि आपला सगळ्यांचा लाडका सचिन तेंडुलकर पेक्षा  ..... तेंडल्या जास्त जवळचा असतो ना आपल्याला , अशी बरीच उदाहरणे आहेत आपल्या आवडत्या खेळात . अर्थात या नावांमुळे त्यांच्याबद्दलचा आदर कमी होत नाही .... पण आपल्यातले जे अंतर आहे ते मात्र नक्कीच कमी होते. 

आता टोपण नावाचा विषय निघालाच आहे तर अजून एक गोष्ट सगळ्यांना आठवलीच असेल....अं ... अं ... आठवली का ? अरे असे कसे नाही आठवली... तुम्ही आम्ही सगळ्यांनीच केलीय हि गोष्ट. अर्थात खुलेपणाने कुणी कबूल नाही करणार पण ..... अहो असे काय करता .... शाळेतली गोष्ट ... आता आठवले असेल ना .... हं ... तेच आपण आपल्या शिक्षकांना ठेवलेली टोपण नावं ... नाही हा आम्हीं नाही ठेवली ... असे अजिबात म्हणू नका ... आता तुम्ही शिक्षक असलात तरी तुमच्या शालेय जीवनात तुम्ही हे केलेच असेल. अगदी स्वतःहून नसतील ठेवली नावे.. पण कुणाशी कधीतरी बोलताना त्या नावाचा उपयोग नक्कीच केला असणार. मोठे झाल्यावर वाटतं कि काय आपण आपल्या गुरूंना नावं ठेवायचो. पण ती तेवढ्यापुरताच होती .... त्यांच्याबद्दलचा आदर तेव्हा हि कमी नव्हता आणि कधी होणारही नाही.

काही टोपण नावे हि जरा विचित्र असतात कुणाच्या तरी केसावरुन, शरीरयष्टीवरून , व्यंगावरून ठेवलेली नावे. खरे तर हे चुकीचं आहे हे आपल्याला कळत असते पण तरीही आपण ती ठेवतो. पण हे आपण सगळ्यांनीच टाळले पाहिजे, कारण अशी वेळ कधी कुणावर येईल हे सांगता येत नाही.

काही नावं हि आपली सिक्रेट लपवायला ठेवलेली असतात. म्हणजे कुणाविषयी  बोलायचे असेल त्याला न कळता किंवा चार लोकांमध्ये काही बोलायचे असेल एखाद्या व्यक्ती विषयी तर आपण त्या व्यक्तीसाठी एक विशिष्ट टोपण नाव वापरतो. (लगेच बायका आल्या असतील सगळ्यांच्या डोळ्यासमोर ) पण या बाबतीत पुरुषही मागे नाहीत बरं का :) ....यात सगळ्यात अग्रस्थानी असतात ती प्रेमात आकंठ बुडालेली जोडपी.... त्यांचे बाबू , शोना, स्विटी , जानू हे पालुपद सुरूच असते ... 

  जाता जाता तुम्हाला माझे एक टोपण नाव सांगते ... माझे नाव मिलन आहे पण बरेच जण त्याचे मीनल करतात त्यामुळे मीनल चे मिनू झालेय... नूतन ताईची मी जपानी डॉल आहे. तशी अजून बरीच नावे आहेत (माझ्यामागून ठेवलेली नाही हा!!!! ) प्रेमाने ठेवलेली ...माझी आशा मावशी मला प्रेमाने एका प्राण्याच्या नावाने हाक मारायची,अहं ती नाही सांगायची बरे का .... कारण नंतर माझ्या काही मित्र मैत्रिणींना मला छळायला अजून एक निमित्त मिळेल.  पण तुमची जर काही छान टोपणनावं कंमेंट मध्ये लिहिलीत तर चालतील ...... 

चला या निमित्ताने बऱ्याच जणांना बऱ्याच जणांच्या जुन्या नावांची आठवण झाली असेल. तर मग फोन उचला आणि करा कॉल... एखाद्या पिंट्या, बंटी.  बबल्या, गुड्डी, बेबी ला या सक्तीच्या सुट्टीमध्ये तेवढाच विरंगुळा.... 

घरी राहा ... सुरक्षित राहा.... आणि एकमेकांच्या संपर्कात रहा ....