एक अविस्मरणीय भेट विस्मरणात गेलेली

 

खरेतर तसे आमच्याकडे तशी नाटक पाहायची  जास्त आवड नव्हती. आणि चेंबूर ला सहकार थिएटर अगदी जवळ असल्यामुळे तिथे सिनेमा पाहायला जाणे अगदीच सोयीचे पडायचे. काही मोजकी नाटके सोडली तर बाकीचा उल्लेखही घरात होत नसे. 

मी माझ्या अंकुश चौधरी च्या ब्लॉग मध्ये लिहिले आहे कि मी पाहिलेले पहिले नाटक " ऑल द बेस्ट ". हा ते अगदी नाट्यगृहात जाऊन पाहिलेले  ते  पहिले नाटक. त्याकाळी सोशल मीडिया चा इतका सुळसुळाट नव्हता , त्यामुळे कलाकारांना असे सहज भेटणे वगैरे शक्य नव्हते. आणि त्यावेळी ते इतके लक्षात हि यायचे नाही. 

 पण ते नाटक पाहायला गेलो होतो तेव्हा बाहेर एक व्यक्ती लिंबू रंगाचा टी शर्ट आणि जीन्सची पॅन्ट घालून अगदी बाजूला उभी होती. ती व्यक्ती मला बरीच ओळखीची वाटत होती पण कुठे पहिले आहे ते आठवत नव्हते. पण नाटक पाहताना जेव्हा श्रेयनामावली वाचली गेली त्यात ते नाव आल्यावर लक्षात आले ती व्यक्ती होती " महेश मांजरेकर". 

त्यादिवशी यूट्यूब वर एक नाटक बघताना मला आठवले कि मी पहिले पाहिलेले नाटक हे वेगळेच आहे. आणि तो प्रसंग आठवला आणि असे झाले कि मी कशी काय विसरू शकले इतका अविस्मरणीय    क्षण .आम्ही तेव्हा नुकतेच विरार ला राहायला आलो होतो. सगळेच नवीन होते. आई कधीतरी विक्रोळीला मोठ्या मावशीकडे जात असे. त्यावेळी ती तिथून आली होती. मोठ्या मावशीची मैत्रीण साधना ऑंटी त्यावेळी नाटकातून कामे करत असे. आई विक्रोळीला असताना साधना ऑंटी तिला भेटली होती, त्यावेळी ती करत असलेल्या नाटकाचा प्रयोग विरार ला कुठल्यातरी गावात होणार होता म्हणून तिने आईला त्याचे आमंत्रण दिले. 

प्रयोग होता रात्रीचा त्यात गावात विरार हुन लांब, त्यामुळे आधी जाऊया कि नको इथून सुरवात होती. मग एकदाचे जायचे ठरले. विरार हुन एस टी ने गेलो मग पुढे बरेच चालत त्या गावात पोहोचलो. तेव्हा  स्पेशल रिक्षा चे पीक आले नव्हते आणि थोड्या प्रमाणात होते ते खिशाला परवडणारे नव्हते. 

तिथे गेल्यावर आम्ही आधी साधना ऑंटी ला भेटलो , तिने सांगितले कितीही उशीर झाला तरी नाटक पूर्ण बघून जा. आणि संपल्यावर या भेटायला सांगा कसे वाटले नाटक आणि बाकीच्या कलाकारांशी भेट होईल. आम्ही ते नाटक पूर्ण पहिले. अर्थातच नुसते तिने सांगितले म्हणून नाही तर ते नाटक अर्धवट सोडून जाण्यासारखे अजिबातच नव्हते. कधी नाटक संपले कळलेच नाही. 

नाटक संपल्यावर आम्ही ऑंटीने सांगितल्याप्रमाणे तिला भेटायला गेलो. ते कुणाचे तरी घर होते. आपले आटपून बाकीचे कलाकारही तिथे चहापानासाठी बसले होते. त्या घरातली काही मंडळी, गावातली काही मान्यवर आणि आम्ही आई, मी आणि माझी दोन भावंडे असे तिथे होतो. साधना ऑंटी ने आमची जुजबी ओळख करून दिली. ऑंटीला सांगितले खूप छान आहे नाटक. त्या आजोबांना आणि काकांना नमस्कार केला. आणि तिथून निघालो. ते आजोबा खूप छान दिसत होते.प्रसंग इथेच संपला . 

 

पण खरी मेख तर पुढे आहे. तुम्हाला प्रश्न पडला असेल त्यात काय साधा तर प्रसंग आहे. हो प्रसंग अगदीच साधा आहे पण ते नाटक हि साधे नव्हते आणि ते काका आणि आजोबा हि.  ते नाटक होते "नटसम्राट" आणि ज्या काकांना मी नमस्कार केला ते होते "शरद पोंक्षे" आणि ज्या खूप छान आजोबांना मी नमस्कार केला ते आजोबा होते दस्तुरखुद्द "श्री. प्रभाकर पणशीकर". 

आज हा प्रसंग लिहिताना आपसुखच डोळ्यात आनंदाश्रू तरळले. 

चित्रे काका आणि जो अंकल (काही आठवणी चेंबूरच्या)

रूम नंबर. ९९७ , बिल्डींग नो.२८, श्री गुरुदत्त को ऑप हौ सो , टिळकनगर, चेंबूर हा पत्ता अजून जसाच्या तास पाठ आहे, आता तिथे राहत नसलेल्या प्रत्येकाला पाठ असेल. आमचं बालपण जिथे गेले ती वास्तू. खूप आठवणी आहेत त्या बिल्डींगच्या. आमची बिल्डिंग नंबर २८ म्हणजे ३६ बिऱ्हाडांचे एक छोटे कुटुंब.

त्यातल्याच काही लोकांशी निगडित आठवणी मी एक एक करून उलगडणार आहे. 

आज भेटूया त्यातल्या दोन व्यक्तींना ज्या मला नेहमीच आदरस्थानी राहिल्या. एक थोड्या धाकामुळे तर दुसरी व्यक्ती त्यांच्या प्रेमळ स्वभावामुळे. खरे तर दोघांमध्ये तसे साम्य काहीच नाही. हा एकच साम्य दोघे ही बाहेर उभे राहून सिगारेट ओढत. 

त्यातली पहिली व्यक्ती म्हणजे मधुसूदन चित्रे उर्फ चित्रे काका उर्फ आमचे दादा आणि दुसरे जोसेफ डिसिल्वा म्हणजे आमचे जो अंकल.

आधी आपण चित्रे काकांविषयी बोलू. अतिशय शांत (म्हणजे मला तसेच आठवतात). अगदी गोरेपान, उंच आणि दिसायला छान. त्यांना पाहिले की  बऱ्याचवेळा हिंदी सिनेमातल्या खलनायक ( ते त्याच्या अगदी उलट होते ) साकारणाऱ्या अजित यांची आठवण यायची . पांढरा शुभ्र लेंगा आणि बनियन असे घरात आणि बाहेर जाताना लाईट रंगाचे शर्ट असा त्यांचा पेहेराव असे. दादा म्हणजे कमी बोलणारे तरी दिलखुलास व्यक्तिमत्व. मला पुसटसे आठवतेय ते कधीतरी आम्हाला नकला ही करून दाखवायचे. एकावेळी तीन चेंडू हातात घेऊन ते उडवून पकडायचा जो खेळ असतो तो हि प्रत्यक्षात  दादांकडून पाहायला मिळाला होता.

बरेच वर्षे दादा आमच्या बिल्डिंग नं २८ चे सेक्रेटरी होते. मीटिंग च्या वेळीच काय ते मी दादांना रागावलेले पाहिले असेल ते ही तेवढ्याच वेळा पुरता. इतर वेळी कधी दादांना रागावलेले मी कधी पाहिलेले मला तरी आठवत नाही.  आणि त्यांच्या मुलींतर इतक्या गुणी की त्यांना रागावायचा प्रश्नच नाही😁. 

चित्रे काका स्वभावाने खूप प्रेमळ. मला आठवतंय त्यांच्या मेहुण्याचा मुलगा म्हणजे डोंबिवली च्या मामांचा मुलगा अजय (अजू) आणि माझा भाऊ अमोल या दोघांना नेहमी ती पिच्चर ला जायला पैसे द्यायचे. सोसायटीच्या प्रत्येक मीटिंग नंतर मिनिट्स लिहायला लागतात. चित्रे काका ते मिनिट्स माझ्याकडून किंवा कधीतरी उमा कडून लिहून घेत, ते मिनिट्स लिहायला पण छान वाटायचे, कारण दादा कधी सांगायला घाई घाई करत नसत, अगदी सावकाशपणे ते सांगत पुन्हा पुन्हा वाचून घेत. शक्यतों एकही चूक होत नसे त्यांच्या सांगण्यात त्यामुळे माझ्या लिहिण्यात. आणि मला प्रत्येक पानामागे काही पैसे देत . ते पैसे कमवून (आमची पाहिली कमाई) माझी सुट्टीतल्या वडापाव ची सोय व्हायची. आणि हे पैसे चित्रे काका नेहमी त्यांच्या खिशातून देत. तास दीड तासाचा हा कार्यक्रम चाले पण एरवी एका जागी बसायला कंटाळणारे आम्ही अगदी एकाग्रतेने हे काम करतं असू. दादांनी बोलावले म्हटले की मला तर फार आनंद होत असे कारण त्यांनी बोलावले म्हणजे काहीतरी मिळणारच याची शाश्वती असे, त्यामुळे ज्या कुणाला ते आवाज देत ते पटकन जात असत. 

चित्रे काका पनामा सिगारेट ओढायचे. कधीतरी आम्हाला ते आणायला पाठवायचे (तेव्हा आपले परके नव्हते) तेव्हा ही ५-१०पैसे आमची बक्षिसी असायची. दादांची एक लाकडी आराम खुर्ची होती. हो दादांचीच कारण त्यांच्याशिवाय कुणीच त्या खुर्चीवर बसायचे नाही. मला त्या खुर्चीवर बसायला खूप आवडायचे. त्या खुर्चीवर बसले की मस्त आराम वाटायचा एकदम झोप यायला लागायची. पण काकींच्या धाकामुळे फार कमी वेळा बसायचे. चित्रे काकींच्या घरात एक खायच्या सुपारीचा (मुखवासचा)एक डब्बा होता. ती सुपारीही मला खूप आवडायची. ती जास्त खायची नसते तरी ती थोडी थोडी करून गुपचूप खायचो. दादा काकी आत असल्या की सांगायचे खा म्हणून ....एक दोनदा काकीनी आमची ही चोरी पकडली होती. आणि माझ्या सोबत दादांना पण रागावल्या होत्या. पण तेव्हढ्यापुरता परत थोड्या दिवसांनी तेच पुन्हा.

दादांनी त्यांच्या दोन मुलींसारखे माझे ही लाड केले. ताईच्या लग्नानंतर तिच्या सासरी मुलुंडला कधी ही जायचे असले की ते मला घेऊन जायचे. काका काकी आणि मी आम्ही टॅक्सीतून जायचो. दादांकडे खायची ही मौज असायची. चित्रे काकींच्या भावाची दोन्ही मुले संजय आणि अजय म्हणजे संजू अजू सुट्टीत राहायला येत. त्यावेळी त्यांच्यासोबत आम्हालाही वडापाव ची पार्टी मिळायची.

दादांचा स्वभाव त्यांच्या दोन्ही मुलींमध्ये पुरेपूर उतरला आहे.
दुर्दैवाने दादांच्या अंत्यदर्शनासाठी नाही जाता आले. पण त्यांच्या आठवणी मात्र नेहमी आमच्या सोबत राहतील.

दुसरे आमचे जो अंकल. जो अंकल दिसायला एकदम कडक. त्यांच्या मिशा बघूनच भिती वाटायची. त्यांना पाहून ते सेनेत आहेत असेच वाटायचे. तसे ते शिस्तीचे कडकच होते. जो अंकल सोबतच्या तशा आठवणी फार नाहीत कारण एक तर ते नोकरी करायचे त्यामुळे फक्त रविवारी घरी, किंवा सणासुदीला आणि मुख्य कारण त्यांच्या बद्दलची आदरयुक्त भीती ज्याने त्यांच्याशी बोलायला जाणे कमीच व्हायचे.

जो अंकल बारीक, उंच आणि सावळे. घरात असताना ते नेहमी हाफ पॅन्ट मध्ये असत. बाहेर सिगारेट ओढत असताना त्यांची ती टिपिकल पॅन्ट आणि वर उघडे असे ते त्या कट्ट्याला रेलून उभे राहत. त्यांची उभे राहण्याची हि एक वेगळी स्टाईल होती. एक हात दुमडून कट्ट्यावर ठेवत ( आता सारखे कुणी आले म्हणून पुरुषाने पटकन शर्ट चढवावे , असा अलिखित रिवाज तेव्हा नव्हता). जो अंकल फोर स्केअर सिगारेट ओढत असत. 

जो अंकलच्या आवाजात ही एक वेगळी जरब होती. आम्ही जेव्हा संध्याकाळी मैदानात खेळत असायचो, बरोबर ७ वाजता जो अंकल आवाज द्यायचे ब्रायना की आहे तो खेळ तिथेच टाकून ब्रायन , बॉंनी काय तर आम्ही सगळेच घरी धूम ठोकायचो. अंकलला येताना पाहिले की आधीच बोंबाबोंब व्हायची कारण बॉंनी शांत होता पण ब्रायन आमचा खूप मस्तीखोर. कधी मारामारी, आरडाओरडा सुरू असायचा. मग डॅड आले ही धोक्याची सूचना द्यायचो. जेणेकरून सगळे शांत व्हायचे. बिलिंडा, बॉनी आणि ब्रायन तिघांनीही अंकलच्या हाताचा मार खाल्ला आहे. पण बिलिंडा ने जरा कमी. आणि ब्रायन ने जरा जास्त. बॉनी गुणी मुलगा होता. पण  परीक्षेच्या निकालाच्या दिवशी मात्र तिघांचीही घाबरगुंडी उडालेली असे. त्यादिवशी त्यांच्या घरून मारल्याचा आणि रडल्याचा दोन्ही आवाज येत. (अर्थात सगळ्यांच्या घरी सारखीच स्थिती).

 रविवारी चर्च  जाताना जो अंकल अगदी सुटाबुटात असायचे. तेव्हा ते अगदी वेगळे दिसायचे. त्यात त्यांचा रुबाब काही निराळाच असायचा. जो अंकलमुळे एक चांगली सवय लागली आहे. सकाळी गुडमॉर्निंग करयाची. सकाळी कधी दुकानात जाताना ते बाहेर असले आणि आपण असेच पुढे गेलो कि ते स्वतःहून गुडमॉर्निंग असे म्हणायचे, मग हळू हळू सवय झाली ते दिसले कि आपसूखच गुडमॉर्निंग अंकल असे निघून जायचे.

जो अंकलपेक्षा लीना ऑंटी जास्त कडक स्वभावाची होती. पण अंकल ची भीती जास्त वाटायची. एक गोष्ट मात्र खरी कि जो अंकल ला उगाच रागवताना मी कधीच पहिले नाही. जो अंकलची एक गोष्ट खूप चांगली होती ते सगळ्यांवर सारखेच प्रेम करत. मग ती त्यांची बहीण मेरी ऑंटी असो किंवा त्यांची मेहुणी बेटू ऑंटी असो. त्यांनी आपल्या तिन्ही मुलांसारखं अजून एका मुलीवर आपल्या मुलांसारखे प्रेम केले ती म्हणजे रचना ची बहीण चिंकूली. जो अंकल तिच्यासोबत एखाद्या लहानमुलांसारखे रमून जायचे. जो अंकलचे एक वेगळे रूप त्या निमित्ताने आम्हाला बघायला मिळाले होते. 

अंकल जितके कडक दिसत तितके ते प्रेमळही होते. याचा प्रत्यय दिवाळीच्या वेळी येत असे. आम्ही जेव्हा फटाके फोडायला खाली येत असू. प्रत्येकाची एक पिशवी असे ज्यात आपापल्या वाटणीचे फटाके असत. कधी कधी आमचे फटाके लवकर संपत . ते नेहमी बाहेरच असत मग ते ब्रायन ला त्याच्या वाटणीचे फटाके आम्हाला द्यायला सांगत असत. त्यांच्या धाकामुळे नाही पण ब्रायन नेहमीच त्याचे फटाके आम्हाला देत असे.

 
माझी आजी १९९४ ला गेली. आजी पहाटेच गेली , आमच्या शेजारी विरार ला एकमेव फोन होता तो ही त्यादिवशी लागला नाही. म्हणून जो अंकल चेंबूरहुन विरार ला आले आजी गेल्याचा निरोप द्यायला. त्यावर्षी आजी गेली म्हणून ख्रिसमसच्या दिवशी त्यांनी फटाकेही फोडले नव्हते. कारण तेव्हा आजीला जाऊन फक्त १० दिवसच झाले होते. तेव्हापासून  जो अंकल बद्दलची आदरयुक्त भीती जाऊन फक्त आदर राहिला.

जो अंकल खूप लवकर आणि अचानक गेले त्यांच्या ही दर्शनाला जाता नाही आले हे दुर्दैव. अर्थात त्यांच्या ही आठवणी सोबत आहेतच आणि आमचा बॉनी आता बराचसा जो अंकल सारखा दिसतो. त्यामुळे त्याला पहिले कि सतत त्यांची आठवण येते.